Skutki uboczne po COVID-19 – tzw. “mgła covidowa”

Minęło 18 miesięcy od rozpoczęcia pandemii COVID-19 (kwiecień 2020), a oszałamiające następstwa wirusa nadal dezorientują lekarzy i naukowców. Szczególnie niepokojące dla lekarzy i pacjentów są utrzymujące się skutki uboczne, takie jak:

• utrata pamięci,
• zmniejszona uwaga i
• niezdolność do jasnego myślenia.

Najczęstszą skargą jest zmęczenie, ale pacjenci często doświadczają również migrenowych bólów głowy, zapominania, zawrotów głowy i problemów z równowagą. [1]

W Stanach Zjednoczonych miliony ludzi dostało uporczywych problemów poznawczych lub obniżonego nastrój po zachorowaniu na COVID-19. [2]

Zastanawiasz się, jak wirus oddechowy może prowadzić do efektów poznawczych, które utrzymują się tygodniami? Okazuje się, że pewien rodzaj osłabienia psychicznego po chorobie zakaźnej nie jest rzadkością. [3]

“To, co obserwujemy w przypadku COVID-19, jest podobne do powikłań infekcyjnych, które widzieliśmy w przypadku innych wirusów, takich jak SARS i H1N1“. “Wielu pacjentów zapada na COVID-19, wraca do zdrowia, a miesiąc lub dwa później rozwija objawy poznawcze, takie jak powolne myślenie, trudności z koncentracją i zmęczenie“, wyjaśnia dr Rachel Zabner, specjalistka ds. chorób zakaźnych i współdyrektor COVID Cedars-Sinai.

Mogą minąć miesiące, zanim dane dostarczą wyraźny obraz tej “mgły mózgowej” po COVID-19, ale eksperci podejrzewają, że stres związany z poruszaniem się po COVID-19 w połączeniu z fizycznymi śladami wirusa na ciele powoduje znaczny cios poznawczy dla grupy pacjentów. [4]

Mgła mózgowa po COVID-19

Chociaż nie ma jednoznacznej definicji “mgły mózgowej” związanej z COVID-19, ludzie używają tego terminu do opisania zespołu objawów, takich jak:

• utrata pamięci krótkotrwałej,
• słaba koncentracja i
• zmęczenie, które nęka do 20% pacjentów, którzy przebyli COVID-19.

Nie występują typowe objawy COVID-19, takie jak: gorączka, kaszel i duszność ustały, ale pojawiły się problemy z pamięcią.

Naukowcy uważają, że te efekty poznawcze, widoczne pod mikroskopem, są produktem ubocznym procesów zapalnych w mózgu.

“W przypadku COVID-19 następuje aktywacja układu odpornościowego, która utrzymuje się przez wiele miesięcy, co może wpływać na połączenia nerwowe w mózgu” – mówi dr Zabner. “Stres związany z poruszaniem się po COVID-19 – ciągłym przebywaniem w “trybie walki” – może również wpływać na funkcjonowanie mózgu“.

Mgła mózgowa objawy

Problem polega na tym, że nie ma testu diagnostycznego na “mgłę mózgową”, a stan zdolności poznawczych nie jest widoczny na badaniach obrazowych mózgu. Zamiast tego pacjenci i lekarze polegają na następujących objawach, aby ustalić, czy pacjent cierpi na zaburzenia poznawcze po COVID-19:

• bóle głowy,
• zawroty głowy,
• zmęczenie,
• zmniejszona koncentracja uwagi,
• utrata pamięci,
• słaba funkcja wykonawcza.

W rzadkich i ciężkich przypadkach u pacjentów może rozwinąć się psychoza po COVID-19, od halucynacji i paranoi po ciężkie zaburzenia nastroju. [5]

Kto jest zagrożony rozwojem mgły mózgowej?

Naukowcy nie wiedzą jeszcze, kto może cierpieć z powodu “mgły mózgowej” po COVID-19. Może jednak istnieć związek między utratą węchu i smaku podczas aktywnej infekcji a rozwojem “mgły mózgowej”. [6]

“Wirus może przedostać się do przewodów nosowych, skąd może uzyskać dostęp do nerwów prowadzących do mózgu. Kiedy te neurony są dotknięte chorobą, wynikiem tego stanu – wywołanym przez koronawirusa lub jakikolwiek inny wirus – jest anosmia (utrata węchu i smaku)” – mówi dr Sarah A. Kremen, dyrektor Programu Neurobehawioralnego w Jona Goldrich Center for Alzheimer and Memory Disorders. “Gdy wirus, który powoduje COVID-19, dotrze do opuszki węchowej, może podróżować długo szlakami węchowymi do innych miejsc w mózgu.“

Wszystko, od złej funkcji serca i płuc po izolację społeczną spowodowaną przez COVID-19, może wpływać na procesy poznawcze. Leczenie COVID-19, tj. intubacja i różne leki, mogą również wiązać się z kognitywnymi skutkami ubocznymi. [7]

Mgła mózgowa leczenie

Niestety, nie ma ustalonego sposobu leczenia poznawczych skutków ubocznych po COVID-19. Niektórzy klinicyści leczą pacjentów małymi dawkami stymulantów (zwykle przepisywanych w przypadku zaburzeń koncentracji uwagi). Inni proponują rozbudzenie zmysłów poprzez wprowadzenie silnych zapachów.

Jeszcze inni eksperymentują ze strategiami behawioralnymi, takimi jak medytacja, ćwiczenia i grupy wsparcia oraz poradnictwo psychologiczne. Można wziąć w nich udział w terapii poznawczo-behawioralnej m.in. na stronie ElpisOnline.pl w zakładce KURSY.

“Jeśli doświadczasz objawów poznawczych po przypadku COVID-19, powinieneś skontaktować się z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej” – radzi dr Kremen. “Twój lekarz może wykluczyć inne problemy, takie jak choroba tarczycy, wysoki poziom cukru we krwi i inne medyczne przyczyny upośledzenia funkcji poznawczych“. A jeśli twój lekarz podejrzewa, że Twoje objawy są związane z COVID-19, to te objawy prawdopodobnie znikną z czasem.

Gdy twój układ odpornościowy powróci do stanu wyjściowego, a kawaleria odpornościowa się cofnie, Twój mózg się zregeneruje. W międzyczasie możesz wspierać zdrowe funkcjonowanie mózgu, dobrze się odżywiając, regularnie ćwicząc, spędzając czas na świeżym powietrzu i stopniowo wznawiając zwykłe czynności. Co najważniejsze, zachowaj czujność w zakresie zapobiegania rozprzestrzenianiu się wirusa, który powoduje COVID-19, aby wspierać zdrowie naszej społeczności.

Jak w przypadku każdego schorzenia, najlepszym sposobem leczenia jest zapobieganie. “Zaszczep się, załóż maskę, a jeśli doświadczasz objawów COVID-19, poddaj się testom i poddaj się kwarantannie przez dwa tygodnie” – radzi dr Zabner.

Mgła covidowa a choroba Alzheimera

Lekarze martwią się, że problemy z pamięcią po COVID-19 mogą spowodować chorobę Alzheimera. Oto przykład.

Członkowie personelu medycznego w listopadzie 2020 roku leczyli pacjentkę na oddziale intensywnej terapii COVID-19 w United Memorial Medical Center w Houston. Zanim dostała COVID-19, 38-letnia Cassandra Hernandez była w świetnej formie – zarówno fizycznej, jak i psychicznej.

Oto jej relacja: “Jestem pielęgniarką – pracowałam z chirurgami i moja pamięć była wyostrzona” – powiedziała. COVID-19 zaatakował Hernandez i kilka innych osób z jej oddziału w dużym szpitalu w San Antonio. “Wróciłam do domu po przepracowaniu 12-godzinnej zmiany i usiadłam z mężem, żeby zjeść puchar lodów i nie mogłam ich posmakować” – powiedziała.

Utrata smaku i zapachu może być wczesnym sygnałem, że COVID-19 wpływa na obszar mózgu, który pomaga nam wyczuwać zapachy.

Hernandez spędziła dwa tygodnie w szpitalu, a przez kolejne miesiące w domu była niepełnosprawna z powodu objawów: drżenia, skrajnego zmęczenia oraz problemów z pamięcią i myśleniem.

“Gdy rozmawiałam lub robiłam coś, co angażowało mój mózg, dosłownie zasypiałam” – powiedziała.

Naukowcy zajmujący się chorobą Alzheimera dzielą się odkryciami na temat COVID-19

Teraz naukowcy z UT Health San Antonio badają pacjentów takich jak Hernandez, próbując zrozumieć, dlaczego ich problemy poznawcze utrzymują się i czy ich mózgi zostały zmienione w sposób, który zwiększa ryzyko rozwoju choroby Alzheimera.

Naukowcy z San Antonio należą do zespołów naukowców z całego świata, którzy prezentują swoje odkrycia na temat wpływu COVID-19 na mózg na międzynarodowych Konferencjach Stowarzyszenia Alzheimera.

To, co do tej pory odkryli naukowcy, jest niepokojące.

Na przykład skany PET wykonane przed i po zachorowaniu na COVID-19 sugerują, że infekcja może powodować zmiany, które nakładają się na te obserwowane w chorobie Alzheimera. A badania genetyczne wykazują, że niektóre z tych samych genów, które zwiększają ryzyko zachorowania na ciężką postać COVID-19, również zwiększają ryzyko zachorowania na Alzheimera. [9]

Diagnozy Alzheimera wydają się być również częstsze u pacjentów w wieku 60 i 70 lat, którzy mieli ciężki COVID-19, zauważył dr Gabriel de Erausquin, profesor neurologii w UT Health San Antonio. “To wręcz przerażające” – powiedział.

Mgła covidowa a utrata zapachu

A. Erausquin i jego koledzy zauważyli, że problemy psychiczne wydają się być częstsze u pacjentów z COVID-19, którzy tracą zmysł węchu, być może dlatego, że choroba dotknęła obszar mózgu zwany opuszką węchową.

“Uporczywy brak węchu jest związany ze zmianami w mózgu nie tylko w opuszce węchowej, ale w tych miejscach, które są połączone w taki czy inny sposób ze zmysłem węchu” – powiedział. Miejsca te obejmują obszary związane z pamięcią, myśleniem, planowaniem i nastrojem.

Wpływ COVID-19 na mózg również wydaje się różnić w zależności od wieku, zauważył dr A. Erausquin. Osoby po trzydziestce wydają się bardziej narażone na lęk i depresję.

“U osób starszych, po 60. roku życia, najważniejszą manifestacją jest zapominanie. Ci ludzie mają tendencję do zapominania, gdzie położyli rzeczy, zapominają nazwiska, mają tendencję do zapominania numerów telefonów. Mają też problemy z językiem; zaczynają zapominać słowa“.

Objawy są podobne do wczesnych objawów choroby Alzheimera, a lekarze czasami opisują tych pacjentów jako cierpiących na zespół podobny do choroby Alzheimera, który może utrzymywać się przez wiele miesięcy. [10]

“Ci ludzie wyglądają teraz naprawdę źle” – powiedział dr Erausquin. “Oczekuje się, że może zachowywać się tak, jak postępuje choroba Alzheimera, w sposób progresywny. Ale prawdziwa odpowiedź jest taka, że nie wiemy“.

Możliwość, że COVID-19 może zwiększać ryzyko choroby Alzheimera, jest alarmująca, wyraził się dr Seshadri. “Nawet jeśli efekt jest niewielki, musimy to uwzględnić, ponieważ populacja jest dość duża“.

Bibliografia

Cytaty zaczerpnięte z The Alzheimer’s Association International Conference 2021: The Impact Of COVID-19 And The Global Pandemic On Alzheimer’s Research, Long-Term Care And The Brain.

1. COVID-19 symptoms. (2021). cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/symptoms-testing/symptoms.html.
2. Garrigues E, et al. (2020). Post-discharge persistent symptoms and health-related quality of life after hospitalization for COVID-19.doi.org/10.1016/j.jinf.2020.08.029
3. Mao L, et al. (2020). Neurologic manifestations of hospitalized patients with coronavirus disease 2019 in Wuhan, China. jamanetwork.com/journals/jamaneurology/fullarticle/2764549.
4. MSK researchers learn what’s driving ‘Brain fog’ in people with COVID-19. (2021). mskcc.org/news/msk-researchers-learn-what-s-driving-brain-fog-people-covid-19.
5. Dubois B, et al. Clinical diagnosis of Alzheimer’s disease: recommendations of the International Working Group. Lancet Neurol. 2021 Jun;20(6):484-496. doi: 10.1016/S1474-4422(21)00066-1.
6. Ni W, et al. (2020). Role of angiotensin-converting enzyme 2 (ACE2) in COVID-19.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7356137/.
7. Morley JE. (2020). COVID-19 — The long road to recovery. DOI:10.1007/s12603-020-1473-6.
8. Understanding the long-term health effects of COVID-19. (2020). DOI: 10.1016/j.eclinm.2020.100586.
9. Whittaker A, et al. (2020). Neurological manifestations of COVID-19: A systematic review and current update. DOI: 10.1111/ane.13266.
10. Walitt B, et al. (2021). A clinical primer for the expected and potential post-COVID-19 syndromes. DOI: 10.1097/PR9.0000000000000887